ΤΟ ΒΗΜΑ / Γνώμες (ΔΙΑΛΟΓΟΣ)
12 Σεπτεμβρίου 1999
Της Αθηνάς Βορρίση*
Ελλάδα και Ελληνισμός
Η κυρία Αθηνά Βορρίση, φιλόλογος, με αφορμή συνέντευξη του Jacques Lacarriere στο «Βήμα» («Νέες Εποχές», 18.7.1999), όπου ο γάλλος μεταφραστής αρχαίων ελλήνων συγγραφέων εξηγούσε γιατί η σημερινή Ελλάδα παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, σε επιστολή της που αφορά τους Ελληνες της Διασποράς αναφέρει:
Σε συνέντευξη της Dominique Simonnet που δημοσιεύθηκε στο «Βήμα» («Νέες Εποχές», 18 Ιουλίου 1999) ο ελληνιστής Jacques Lacarriere αναφέρει:
«Η Ελλάδα βρίσκεται σε όλο τον κόσμο... Βρίσκεται στις θάλασσες, εκεί που βρισκόταν πάντα από την εποχή του Οδυσσέα... Αυτή η χώρα διαθέτει τον έκτο μεγαλύτερο στόλο στον κόσμο...».
Εύλογα διαβάζοντας τη συνέντευξη αναρωτιέται κανείς: Τι είναι η Ελλάδα και τι ο Ελληνισμός; Πού βρίσκεται η Ελλάδα και πού ο Ελληνισμός;
Οι Ελληνες υπάρχουν παντού διασκορπισμένοι στον πλανήτη μας. Από την αρχαιότητα με τα μεγάλα ταξίδια τους τον 10ο, 8ο ως και τον 6ο π.Χ. αιώνα, με την εξάπλωσή τους στον Εύξεινο Πόντο, στα παράλια της Μικράς Ασίας, στις ακτές της Β. Αφρικής, στη Ν. Ευρώπη (Κάτω Ιταλία, Σικελία, Μασσαλία κ.α.).
Είναι βέβαια τεράστια η εξάπλωση του Ελληνισμού που οδήγησε στη μεγάλη ακμή των πόλεων-κρατών την κλασική περίοδο του 5ου π.Χ. αιώνα και η ανάπτυξη αυτών των πόλεων ως ελεύθερων, αυτόνομων και αυτάρκων, που είχε κίνητρα πολιτικά, οικονομικά αλλά και κοινωνικά.
Η μετακίνηση των Ελλήνων σε διάφορες περιοχές του πλανήτη μας εξακολουθεί να γίνεται ως σήμερα και οι λόγοι είναι περίπου οι ίδιοι: βιοποριστικοί (οικονομική μετανάστευση), εκπαιδευτικοί, επιστημονικοί (σπουδές προπτυχιακές, μεταπτυχιακές, καριέρα σε ξένα πανεπιστήμια κτλ.), προσφορά εργασίας στις ελληνικές «παροικίες» του εξωτερικού, πολιτικοί λόγοι (πολιτικοί πρόσφυγες, π.χ. την περίοδο της δικτατορίας).
Οι παραπάνω λόγοι επιτρέπουν, πολλές φορές μάλιστα επιβάλλουν, τα ταξίδια των Ελλήνων σε όλο τον κόσμο. Συχνά οι ίδιοι μένουν εκεί ως το τέλος της ζωής τους έχοντας τις περισσότερες φορές αφήσει απογόνους και μαζί με αυτούς ό,τι δεν έκανε τους ίδιους τους Ελληνες να απαρνηθούν την Ελλάδα και τον Ελληνισμό: αυτά που «κουβαλούσαν» μέσα τους.
Ετσι, όπως ακριβώς έκαναν και οι αρχαίοι άποικοι που ήθελαν να διατηρήσουν στενές σχέσεις με τις μητροπόλεις τους (περιοχές του «κυρίως» ελλαδικού χώρου απ' όπου έφευγαν οι άποικοι), κατά τον ίδιο τρόπο οι Ελληνες διατήρησαν και διατηρούν κάθε φορά που φεύγουν άρρηκτα δεμένη μέσα τους την «Ελλάδα» με τη «νέα» τους πατρίδα.
Στον «νέο» τόπο φέρνουν και «παραδίδουν» τη γλώσσα, τη θρησκεία, τα ήθη και τα έθιμά τους: ό,τι δηλαδή διαμορφώνει την πολιτιστική ταυτότητα των Ελλήνων. Με αποτέλεσμα η υπάρχουσα παράδοση που βρίσκεται μέσα τους να «δένει» με αυτό που «παραδίδουν» στους νεότερους συνεχιστές τους, για να καταλήξουν οι ίδιοι ή οι απόγονοί τους πρεσβευτές μιας ανανεωμένης παράδοσης που κουβαλάει διαχρονικά αλλά και «παγκόσμια» ελληνικά στοιχεία.
Δεν θα ήταν υπερβολή αν λέγαμε ότι αυτή η παράδοση αποτελεί τη «μαγιά» του Ελληνισμού που αναπάντεχα τον συναντάμε να ξεχωρίζει μέσα ή έξω από την Ελλάδα.
Μήπως είναι αυτός ο Ελληνισμός;
Μήπως είναι αυτή η μοίρα του;
